Un pouco maior e un poco pequeno
Hoxe a testa dame voltas e máis voltas (outra vez).
Resulta que o meu cachorro de “Lechón” colle e dime: “mira que grandes teño as patas, velo, chéganme ata o chan”, e a continuación sóltame un “mira, estou medrando”, como se puidese ver as súas células reproducirse a toda velocidade e en tempo real. “Son un neno moi maior” é a súa apostila preferida que repite e repite nas últimas semanas… pero que está pasando! Pregúntanse as miñas neuronas preguntonas.
Hai frases míticas na práctica da “crianza de pitos”. Frases desas que tanta gracia nos fan e que teñen a súa propia categoría gramática. Expresións que chamamos “frases de nai” ao estilo… “Se o teu amigo se tira dunha ponte ti tamén te tiras?, “A que vou eu e o atopo”, etc… Frases que dicía a túa nai (ou o teu pai) e ti xuraches que nunca usarías.
Neste repertorio “básico clásico” de primeiro de pai nunca pode faltar o mítico “cando sexas grande”, “iso é para maiores” e outras tantas que usamos nesa mesma categoría de “SER GRANDE”.
E eu pregúntome… Que estamos transmitindo ao usar estas frases?
Penso que quizais a pretensión sexa axudarnos a establecer límites; “isto non que é DE GRANDES”, ou para xerar boas expectativas e facilitar a adaptación ao cambio; “vas ir ao cole DE GRANDES”, ou tal vez para fomentar a autonomía; “Os GRANDES poñen os zapatos sos”, ou para reforzar aprendizaxes; “conseguíchelo XA ES GRANDE” …
Que pasa? Que aquí o “guai” é ser grande? Que hai que medrar a toda velocidade cara os supostos privilexios da vida adulta?
Sempre me fixo moita graza aquelo de contar os “medios anos”, “teño tres anos e medio”, (ollo, que xa non son aquel “pringao” de tres, teño tres E MEDIO).
Coñecedes a algún neno que non queira medrar e ser máis grande? Algún adolescente que non queira acadar a fronteira dourada dos 18?
En que punto empezamos a ter nostalxia do pasado?, a desexar voltar atrás no tempo a “aquelas mañás na facultade”, a aquel verán, a aquela viaxe, a aquelas primeiras veces… Será este o primeiro síntoma da adultez? Significa que neste punto traspasamos a delgada liña vermella? Acadamos a meta quizais?
Que hai debaixo desa mensaxe esmagantemente cultural que impulsa aos nenos e nenas a querer crer a toda velocidade? Será en parte que esas frases que usamos trasladan a mensaxe implícita de que a infancia é simplemente o camiño cara a vida adulta? Son acaso os nenos proxectos de adulto, adultos incompletos quizais?
Fai pouco lía un bo artigo dun dos meus profes da facultade sobre os homes que exercen violencia. A conclusión, moi ben armada, viña a definir a estes homes como inmaduros. Falaba de “características infantís” como o egoísmo, a falta de empatía, a dificultade para aprazar as recompensas, a necesidade nuclear e insaciable de sentirse amado, as dificultades para ler-interpretar-regular as propias emocións… e pese a que me pareceu un esforzo titánico e minucioso de revisión bibliográfica, ao mesmo tempo non podía evitar conectarme coas frases que me di ultimamente o meu cachorro, e os nosos debates infinitos sobre se ser grande mola ou é un roio… (pobre meu). Pareceume que debaixo do artigo durmía agazapada unha concepción incompleta da infancia. Unha visión que deixaba de lado características propias como a inocencia, a sinxeleza operativa na forma de entender o mundo, a capacidade para entrar e saír dunha emoción, a risa explosiva e honesta que imos perdendo cos anos, a capacidade para relacionarnos e facer amigos no parque, “de toda a vida”, pero cunha caducidade de media hora, a habilidade para diferenciar o esencial do accesorio, a visión práctica dos problemas, a ilusión sen medida, os ollos de descubrir por primeira vez, a capacidade para crer cegamente na maxia…. E un longo etcétera que os adultos envexamos cando soa o espertador ás seis da mañá…
O tema é que, pese a que “o tempo pasa e nos imos poñendo vellos”, as canas e as engurras non son capaces de comerse por completo ao neno interior que hai en todo adulto. É difícil deixar que os contos de fadas desaparezan por completo; a case todo o mundo lle queda a porción de esperanza de que un día abrirá os ollos e verá que aquelo que desexa fíxose realidade como por arte de maxia…
E pensando e tecendo víñame á mente unha escea da obra de J. M. Barrie na que describe como Wendy lle di a Peter que ela non cre nas fadas, e este apresúrase a cortala taxantemente dicíndolle que cada vez que alguén pronuncia esa frase unha fada morre no País de Endexamais. De feito, noutra das esceas do texto orixinal, na que Campaniña está a punto de morrer, os actores piden ao público que berre “eu creo nas fadas”, para mantela con vida.
E é que os nenos de carne e óso, do mesmo xeito que ocorre coas fadas de conto, dependen de que outros crean neles para sobrevivir. Pero crer en positivo, desde o bo trato, desde a mirada apreciativa que resalta todas esas cousas fermosas que se nos van caendo polo camiño que leva á vida adulta.
Será que hai un conflito entre o adulto que somos e o noso neno interior? Nas diferentes culturas, épocas e países, sempre existiron o que chamamos “Rituais de paso á vida adulta” nos cales os nenos abandonan simbolicamente a etapa infantil para integrarse na comunidade de adultos. Semella como se ambas cousas foran opostas e incompatibles e houbese que “matar ao neno” para converterse en adulto.
Eu son dos que pensa que “nada se perde e todo se transforma” e que “non hai distinción entre bicos e raíces”.
Ocórreseme que quizais unha forma de promover un encontro restaurativo entre o adulto que cronoloxicamente somos e ese neno que levamos dentro, unha forma de non deixalo “inmóbil ao borde do camiño”, sexa darse conta de que pese a que aqueles contos que nos contaban non son exactamente como soñaramos, e que o castelo pode que non sexa tal castelo, non é tan importante iso de “e foron felices para sempre”, senón que basta con conseguir ser felices no momento. Así que agora que a conciencia plena está tan de moda, eu propoño que sexan os nenos os mestres da arte de conectarse e disfrutar plenamente do momento. Porque se de algo saben os nenos é de desfrutar de verdade (en troques de facer listas da compra mentais a cada rato).
Así que, sabes que che digo? Que eu creo que aos nenos hai que dicirlles a verdade, e o certo é que o que mola é ser pequeno. Ningún neno debería ter présa por medrar, nin ningún adulto fomentar as présas porque medren.
De feito, eu de maior quero volver a ser pequeno… e sabes que che digo? Que “quizais porque a miña nenez segue xogando na praia”, “se Peter Pan viñera a buscarme unha noite azul” (e estivese disposto a perdoarme a estupidez de ter medrado), acendería a luz e sen pensalo dúas veces lanzaríame de cabeza pola fiestra e sen mirar atrás.
P.D. Eu si creo nas fadas (e nos nenos e nenas) e ti?
Juan A. Lechón
Equipo de Integración Familiar
Fundación Meniños – Vigo